نگارنده: حسن کاظم نژنداصل، کارشناس ارشد باستانشناسی
مدیر شرکت باستانشناسی «باستان سازه آذربایجان»
سَس نیوز: دوره حکومت صفوی از معروفترین دوره های تاریخی کشور و آبادانی کشور می باشد که باعث احداث بناهای عام المنفعه بسیاری در سراسر سیطره حکومت این کشور پهناور گردید و شهر بناب نیز به جهت حضور شاهان صفوی در آن سهم بزرگی از این آبادانی ها نصیبش گردید.
وجود مساجد تاریخی بسیاری از دوران مختلف تاریخی و علی الخصوص دوران صفوی و نیز کاروانسراها، پل ها و ابنیه متعلق به این عصر نشان از یک نشانه تاریخی بزرگی می باشد که سبب احداث این آثار را توجیه میکند. تدوین و تحریر پایان نامه کارشناسی اینجانب با موضوع چهلستونهای باشکوه بناب( بررسی تاریخی مساجد تاریخی عصر صفوی بناب) نخستین گام در جهت شناسایی و ریشه یابی علل احداث این بناهای تاریخی در بناب بود.
مساجد تاریخی میدان و مهرآباد بناب در جوار میادینی به همین نام واقع گردیده اند از جمله این آثار تاریخی شاخص می باشد و مهم تر از همه اینکه در سال ۱۳۸۷ در حین بررسی میدانی و گفتگوی شفاهی با ساکنین محله پشت مسجد میدان متوجه نکته ای تاریخی گردیدم که نشان داد این محل به نام میدان عالی قاپی معروف بوده است ولی از چرایی آن چندان شواهد تاریخی و اثری باقی نمانده بود و فقط محل احداث این عمارت معروف مشخص گردید. بعدها در اواسط سال ۱۴۰۱ نخستین اقدامات در جهت تدوین مقاله ای جامع در خصوص معرفی این میدان تاریخی را با جمع آوری اسناد و منابع تاریخی، عکس هوایی و نیز نقشه های تاریخی از دوران مختلف صفوی تا دوران پهلوی نموده و با تحقیقات دقیق و نظر ریش سفیدان این میدان اولین تصویر شبیه سازی شده از سر درب عالی قاپوی بناب در این مقاله معرفی گردید.
این مقاله بعد ها در نشریه پژوهشهای تاریخی آذربایجان و نیز کنفرانس بین المللی عمران و معماری با نام « بازشناسی تاریخی میدان و عمارت عالی قاپوی بناب» با همکاری آقای سیدی بناب نویسنده بخش معرفی عمارت عالی قاپوی بناب چاپ رسید.
توجه ویژه شهردار بناب به احیای میادین تاریخی میدان و مهرآباد بناب و برگزاری جلسات متعددکه با حضور کارشناسان امور فنی میراث فرهنگی استان در شهرداری بناب برگزاری گردید از نخستین اقدامات در خصوص مطالعات اولیه در خصوص معرفی این میادین بود و در اولین جلسه که در این خصوص برگزار گردید قرار بر این شد که مطالعات تاریخی و باستانشناسی مسجد و میدان آن به قلم بنده و نیز مطالعات معماری آن به دست شرکت پیمانکار همکار با شهرداری بناب به انجام برسد که بعد از چندین ماه متعدد توانستم با همکاری آقای سیدی از بناب از محققین مسائل تاریخی بناب که به عینه شاهد عمارت و سر درب تاریخی عالی قاپوی مقاله « بازشناسی تاریخی میدان و عمارت عالی قاپوی بناب» را به چاپ رسانیده و در اختیار شهرداری بناب و علاقمندان به تاریخ شهر بناب قرار دهیم.
متاسفانه با توجه به قرار و صحبتهای صورت گرفته در خصوص احیای میدان تاریخی بناب که در محدوده ای شامل مساجد تاریخی میدان، اسماعیل بیگ، حمام تخریب شده میدان و کاروانسراهای پیرامونی و نیز بازار تاریخی اوزون بازار قرار گرفته است، شهرداری بناب در اقدامی عجیب با نقاشی ترانس برق موجود در پشت اوزون بازاری و نزدیک به بازار مهدیه با تصویری شبیه به سر درب حمام های تاریخی بناب سعی در معرفی نمودن این محل به عنوان میدان عالی قاپو نموده اند که این اقدام چه از لحاظ فنی و اخلاقی بی احترامی به تحقیقات صورت گرفته در طی این مدت می باشد و انتشار تصاویری با مضمون عمارت عالی قاپوی بناب در فضای مجازی گمراه نمودن اذهان مردم از محل اصلی این میدان تاریخی می باشد.
امید آن می رود شهردار بناب به قول خود مبنی بر نصب تابلوی معرفی محوطه تاریخی میدان و عمارت عالی قاپی بناب عمل نموده و به یک نقاشی دیواری بسنده نکند.
