به گزارش سَس نیوز، پس از دستیابی شاه اسماعیل به تبریز و تعیین آن به‌عنوان پایتخت دولت صفوی، نظام‌الدین سلطان محمد تبریزی، ازجمله هنرمندان کارگاه‌های هنری سلاطین آق قویونلو در تبریز بود که به خدمت پادشاه صفوی در آمد، وی از نخستین هنرمندانی بود که بنا به درخواست حامی خود به ابداع و پیشبرد روش قزلباشی در نگارگری دست زده یا آن را متکامل ساخته است. از شاخص‌ترین آثار سلطان محمد می‌توان به نگاره‌های او در شاهنامه طهماسبی اشاره کرد، شاهنامه طهماسبی به‌عنوان یکی از شاهکارهای هنر مکتب تبریز دوره دوم (صفوی) که در خلال سال‌های ۹۲۰ تا ۹۳۶ ﻫ.ق در دست تهیه بوده، متشکل از ۳۸۰ برگ با ۲۸۰ نگاره است که ۱۱۸ برگ از این شاهنامه هم‌اینک در موزه هنرهای معاصر تهران نگهداری می شود.
نگاره‌های سلطان محمد در خمسه نظامی متعلق به سال‌های ۹۴۵تا ۹۴۹ ﻫ.ق که معرف اوج نگارگری مکتب تبریز دوره صفوی محسوب می‌شود، تعدیل هوشمندانه نگاره‌های او در شاهنامه طهماسبی است، نگاره‌های پیرزن و سلطان سنجر و معراج حضرت محمد(ص) شاخص‌ترین نگاره‌های او در این دیوان به شمار می آیند. این کتاب که به خمسه شاهی معروف است، هم‌اینک در کتابخانه بریتانیا نگهداری می شود.
از دیگر آثاری که نگاره‌های رقم دار سلطان محمد در آن قرار دارد، دیوان حافظ (مربوط به سال‌های ۹۳۷- ۹۳۹ ﻫ.ق) است که برای سام میرزا برادر شاه طهماسب تهیه شده و نگاره‌های آن را دو هنرمند ساخته‌اند: شیخ‌زاده و سلطان محمد و رقم هردو هنرمند در این نگاره‌ها ثبت شده است. این نسخه نفیس از دیوان حافظ به نسخه سام میرزا معروف است و پیش‌تر در مجموعه “لویی کارتیه پاریس” و سپس در مجموعه “استوارت کری ولش” نگهداری می‌شد و اکنون میان موزۀ هنری فاگ، دانشگاه هاروارد ، موزۀ هنر متروپولیتن، و موزۀ هنر اسلامی در قطر تقسیم شده است.
این نسخه به احتمال زیاد در حدود سال ۹۴۰ هجری قمری برای سام میرزا کتابت و مصور شده است .نسخه در اصل دارای پنج نگاره بوده است، شامل: بازی چوگان، بزم عاشقان، جشن عید فطر، مجلس وعظ، و سرای پیر مغان. امروزه محل نگهداری چهار نگاره معلوم، و یک نگاره (بازی چوگان) نامعلوم است. نگاره بی‌مانند جشن عید فطر، اثر سلطان محمد نگارگر یکی از شاخص‌ترین آثار این هنرمند نامدار محسوب می‌شود که در آن هنرمند به نقش‌آفرینی غزل “عید است و موسم گل و یاران در انتظار / ساقی به روی شاه ببین ماه و می بیار” پرداخته است .حافظ در این غزل عید فطر را در نظر داشته، که سلطان محمد در این نگاره، سام میرزا را در جشن این عید تصویر کرده است.
مهدی بزازدستفروش/رئیس امور موزه‌های استان آذربایجان شرقی
پاسخ بدهید